VOOR DE METAMORFOSE
Voorbereidingstijd: 0 minuten
- Klas 3 gymnasium
- 2 x 50 minuten les, waarvan 2 x 10 minuten lezen
- Nieuw Nederlands, hoofdstuk 2 woordenschat
- Onderwerp: litotes. understatement, eufemisme en hyperbool
Les 1 – Ik leg in een klassengesprek uit hoe deze stijlfiguren eruit zien en hoe je ze kunt herkennen en benoemen. De leerlingen maken opdracht 1: tien zinnen waarin de stijlfiguur onderstreept is. Zij benoemen de stijlfiguur. De leerlingen maken opdracht 2. In deze opdracht moeten ze de woorden die de stijlfiguur vormen zelf onderstrepen. Daarna moeten ze hem benoemen. Het huiswerk voor de volgende les: maak opdracht 1 en 2 af.
Les 2 – De leerlingen kijken hun werk zelfstandig na met behulp van het nakijkboekje. Wat onduidelijk is, vragen ze aan mij of ze laten het erbij. Eventueel bespreken we een aantal zinnen klassikaal. We gaan door naar de volgende paragraaf: spelling.
NA DE METAMORFOSE
Voorbereidingstijd: 10 minuten
- Klas 3 gymnasium.
- 2 x 50 minuten les, waarvan 2 x 10 minuten lezen
- Nieuw Nederlands, hoofdstuk 2 woordenschat
- Onderwerp: litotes. understatement, eufemisme en hyperbool
Les 1 – Zoals hierboven beschreven.
Ik begon toch wat ontevreden te worden over de lessen in klas 3. De voorbereiding van de lessen kostte weliswaar weinig tijd en moeite voor mij en de leerlingen waren tevreden, ‘want we lagen mooi op schema volgens de studiewijzer’, maar elke les zag er hetzelfde uit (zie hierboven). De lessen leken met onvoldoende gericht op leren, laat staan op echt nadenken en doordenken. Kortom: het was tijd voor een formatieve, activerende opfrisbeurt!
Les 2 – De leerlingen komen binnen en zien dat het lokaal is ingedeeld in groepjes van 3. Zo stonden ze nog van de les in klas 5, dus het ‘schuifwerk’ had ik al in de grote pauze gedaan. Het levert de nodige onrust op, want dit zijn ze (nog) niet gewend in mijn les.
We beginnen met de gebruikelijke 10 minuutjes lezen. Dat kost wel wat meer moeite in deze klassenopstelling. Maar na een paar minuten zit iedereen lekker in zijn verhaal. Ik zet intussen de leerdoelen van deze les in mijn powerpoint:
- Aan het eind van de les kun je aan een andere leerling uitleggen wat een litotes, understatement, eufemisme of hyperbool is.
- Aan het eind van de les kun je het verschil tussen een eufemisme en een understatement uitleggen.
Ik scheur nog wat A4-tjes doormidden en schrijf daar de cijfers 1 t/m 4 op. Tot zover mijn voorbereiding.
De eerste opdracht voor de leerlingen is dat ze hun huiswerk met elkaar vergelijken. Bij elk van de 20 zinnen uit opdracht 1 en 2 moeten ze tot consensus komen over het antwoord. Is de stijlfiguur in de zin een hyperbool (1), een understatement (2), een eufemisme (3) of een litotes (4). In hun schrift schrijven ze met potlood het nummer van de stijlfiguur op achter hun eigen antwoord.
De leerlingen gaan druk in overleg. In een groepje van vier luidruchtige jongens wordt heftig gediscussieerd over zin 1 van opdracht 1. Is ‘grensoverschrijdend gedrag’ nu een hyperbool, een understatement of een eufemisme? Van mij willen ze uitsluitsel. Dat geef ik de jongens niet. Wel laat ik ze hun redenering uitleggen en ik zeg dat er voor elk van hun redeneringen iets te zeggen valt, afhankelijk van de connotatie die je toekent aan het woord ‘grensoverschrijdend’.
De overlegtijd is om. Nu lopen we in vlot tempo alle zinnen langs. Ieder groepje moet per zin het nummer opsteken van de stijlfiguur die er volgens hen bij past. Alleen als er verschillende nummers worden opgestoken, voeren we een kort klassengesprek. Hierin staat steeds centraal welke redenering de leerlingen hebben gevolgd om tot hun antwoord te komen. Uiteraard komen de jongens aan bod met hun ‘grensoverschrijdende gedrag’. Hun redeneringen wil ik de rest van de klas niet onthouden.
Iets anders wat boven komt drijven, is het onderscheid tussen een litotes en een understatement. We ontdekken dat een litotes eigenlijk een specifiek soort understatement is. Het doel is het hetzelfde – iets afzwakken om het te benadrukken -maar de vorm is bij een litotes ‘vastgelegd’.
Opdracht 1 en 2 zijn besproken. We hebben nog een paar minuutjes lestijd. Ik vraag de leerlingen om op de achterkant van hun ‘nummers’ individueel op de volgende vragen antwoord te geven:
- Wat heb je vandaag geleerd?
- En wat begrijp je nog niet helemaal?
Jolein haalt de antwoorden op. De andere leerlingen schuiven het lokaal weer in busopstelling. De bel gaat en de leerlingen verlaten het lokaal. Tot vrijdag!
Ik vond deze les een stuk geslaagder dan les 1. Leerlingen hebben meer nagedacht en zijn intensiever met de stof bezig geweest. Ik heb hen geprobeerd uit te dagen om te redeneren. Ook heb ik gecheckt of de leerdoelen gehaald zijn en heb ik input voor mijn volgende les via de briefjes (exit tickets) die de leerlingen hebben geschreven. Zo kan ik gemakkelijk beslissen wat ik in mijn volgende les ga doen, zonder dat het mij veel administratie kost.
Gebruikte lesvormen
- Delen, denken, overeenstemming bereiken
- Nummers opsteken
- Exit tickets
- Doorvragen
Welke eenvoudige ingreep kun jij doen in de les van morgen om ervoor te zorgen dat je leerlingen meer moeten nadenken?